هدف از درس پروژه پایانی
هدف اصلی از ارائه درس پروژه در رشتههای فنی و مهندسی در مقطع کارشناسی به عنوان درس تخصصی، این است که دانشجو آنچه در دروس اصلی، تخصصی و اختیاری خود فراگرفته است را در سطحی بالاتر در یک قالب مشخص عرضه کند. در یک تقسیم بندی کلی می توان پروژه را به انواع زیر طبقه بندی نمود:
- پروژه تحقیقی بنیادی
- پروژه تحقیقی کاربردی و توسعه ای
- پروژه طراحی، تحلیل و شبیه سازی نرم افزاری و سخت افزاری
- پروژه ساخت
در پروژه های تحقیقی بنیادی همان طور که از نام آن بر می آید، یک مساله اساسی و بنیادی علمی مورد پژوهش قرار می گیرد. در این نوع تحقیق، محقق برای موشکافی در تجربيات خود و ديگران، کنجکاوی های علمی و یا و فرضيات علمی محض به دنبال اجرای تحقيق است و نه برای یافتن یک راه حل فوری برای یک مسئله خاص. نتایج تحقیقات بنیادی به طور کلی می تواند منجر به گسترش مرزهای علوم منجر شود.
پروژه های تحقیقی توسعه ای و کاربردی، پژوهش هایی هستند که در مورد یک زمینه موجود فعالیت می کنند. اين نوع تحقيق برروی يافتن راه حل مسائل فوری با ماهيت عملی متمرکز می شود. این پروژه ها با تحقیق در مورد یک مطلب خاص، جنبه های کاربردی و عملی آن را آشکار نموده و یا یک روش موجود را برای طراحی و تحلیل موضوع مورد مطالعه پیاده سازی می کنند. گاهی در این نمونه پروژه ها هدف، توسعه یک روش، مدل و یا طرح است که به نحوی که جنبه های تاریک و مبهم آن را آشکار کند، مزایا و معایب عملی آن را توضیح دهد و یا آن را به یک ابزار کاربردی تبدیل نماید.
با گسترش علوم رایانه ای، پروژه های تحلیلی و شبیه سازی رواج زیادی یافته اند. در این پروژه ها از یک نرم افزار رایانه ای برای حل مساله استفاده می شود که این مساله می تواند طراحی و یا تحلیلی باشد. همچنین یک پروژه می تواند تحلیل مساله از طریق سخت افزار باشد که در قالب تست های کنترل شده در آزمایشگاه انجام می شود.
در نهایت پروژه های ساخت پروژه هایی هستند که هدف از آن ساخت یک ابزار، مدل نمونه و یا دستگاه کامل است که بتواند گرهی از مشکلات موجود در زمینه آموزش و پژوهش دانشگاه را بگشاید.
موضوعات تحقیق یک پروژه می تواند بسیار متنوع باشد و از همین رو، تعیین حیطه کارهای انجام شده در درس پروژه در درجه اول برعهده استاد راهنمای پروژه میباشد. همچنین در مواردی که دانشگاه صلاح بداند، معاونت پژوهشی می تواند موضوعات مورد نظر و مورد تاکید را به عنوان موضوع پروژه مطرح نماید. چنانچه امکانات دانشگاه اجازه دهد گروه آموزشی میتواند به برگزاری جلسه ارائه پروژه برای دانشجویان کارشناسی بپردازد.
مراحل انجام یک پروژه نمونه
به طور کلی اولین قدم در اجرای یک پروژه انتخاب و تصویب موضوع پروژه است که با هماهنگی با استاد راهنما انجام می شود. انتخاب عنوان پروژه در زمینه موضوع انتخابی یک قدم مهم است. عنوان پروژه بایستی گویا و غیرکلی باشد و در عین حال لازم نیست ریزترین جزئیات تحقیق را در بر داشته باشد.
اگر پروژه از نوع تحقیقی تعریف شده باشد، ابتدا بایستی ابعاد تحقیق و هدف های اصلی و جزئی از تحقیق کاملا روشن شود. توضیح و توصیف اصل مساله ابتدا باید برای خود محقق آشکار باشد. پس از آن به کمک روشهای تحقیق، پژوهش زمینه تحقیق آغاز می شود. در این قسمت بررسی متون علمی از جمله کتاب ها، پایان نامه های دانشگاهی، مقالات علمی و مجلات تخصصی اهمیت دارد. بایستی تاکید گردد که یک پایان نامه دانشگاهی با کپی نمودن متن یک کتاب یا مجله کاملا متفاوت است.
پس از مشخص شدن ابعاد زمینه تحقیق، معمولا یک نمونه مورد مطالعه معرفی می شود و مطالب مورد نظر بر آن پیاده سازی می شود. جامعه آماری، روش صحیح جمع آوری داده ها و مقیاس های اندازه گیری معرفی شده و خطاهای احتمالی در تحلیل بررسی شده و محدودیت های تحقیق به وضوح مشخص می شوند.
در نهایت نتیجه تحقیقات استخراج گردیده و در یک قالب واضح و شفاف ارائه می گردد.
معرفی ارکان گزارش پروژه
الف) چکیده
چکیده شامل هدف پروژه، روش انجام و نتایج به دست آمده به طور مختصر می باشد و بايد حداقل 200 کلمه و حداکثر یک صفحه بدون ذکر فرمول، شکل و منابع باشد. چکیده بیانگر یافته های پروژه است به نحوی که خواننده را ترغیب به خواندن نماید، لذا از ذکر مقدمات و مبادی در آن اجتناب می شود.
ب) متن اصلی پروژه
در این قسمت یک قالب به عنوان پیشنهاد ارائه می شود و بدیهی است که تعداد و ترتیبات دیگری نیز می تواند مورد قبول باشد.
فصل اول: مقدمه
اين فصل که اولین فصل گزارش است به معرفی پروژه شامل طرح مساله، اهداف تحقیق، نوآوری ها و ابتکارات، حیطه کاربرد و مختصری در مورد محتوای فصول دیگر پرداخته می شود. در این قسمت موضوعاتی که خواننده جهت فهم بهتر پروژه به آنها نیاز دارد با تفصیل کافی ارائه می گردد. این ارائه تفصیلی باید در حد مورد نیاز باشد و از توضیح واضحات و مواردی که اغلب خوانندگان از آن مطلع هستند اجتناب شود.
فصل دوم: مروری بر تحقیقات گذشته
این فصل به معرفی کارهای مشابه مرتبط و پروژه هایی که قبلا توسط دیگران در زمینه موضوع پروژه انجام و ارائه شده در حد مختصر و مفید بپردازد. در این قسمت دانشجو با اشاره به تاریخچه و ادبیات تحقیق سعی در نمایش نوآوری تحقیق خود نماید. در پایان این فصل بهتر است تحقیقات قبلی را با کار خود مقایسه نماید.
فصل سوم: تحلیل
در این فصل می بایستی روش حل و متد طراحی شده توسط دانشجو تشریح شود. نحوه انجام پروژه، نکات علمی و فنی، راهنمای فنی پروژه و همچنین راهنمای بهره برداری از خروجی پروژه برای یک کاربر عادی از موارد دیگری است که در این بخش به آنها پرداخته می شود.
فصل چهارم: نتیجه گیری
این بخش نتایج بدست آمده ارائه می گردد. همچنین دستاوردهای پروژه باید ارزیابی گردیده و به تفصیل در این قسمت گنجانده شود.
فصل پنجم: جمع بندی و ارائه پیشنهادات
این قسمت فصل انتهایی گزارش پروژه را تشکیل می دهد و در طی آن مطالب ارائه شده در پروژه بطور مختصر مرور شده، نتایج اصلی تحقیق ارائه و سپس پیشنهادات موثری برای کسانی که در آینده این پروژه را ادامه خواهند داد ارائه می گردد. در این فصل هیچ گونه اطلاعات جدید عرضه نمی گردد و فقط جمع بندی نتایجی که در فصول قبلی گنجانده شده مدنظر می باشد.
فصول گزارش در حجم معادل و متعارف تهیه می شود و بهتر است هر فصل (بجز فصول پیشگفتار و جمع بندی و ارائه پیشنهادات) با زیربخش مقدمه شروع شده و با زیربخش جمع بندی خاتمه یابد. جمع بندی هر فصل آنرا به مقدمه فصل بعد پیوند می زند بطوری که پیوستگی مطالب گزارش پروژه از فصلی به فصل دیگر حفظ گردد.
ج) مراجع و منابع
ارائه یک تحقیق علمی بدون وجود منابع و مراجع علمی که خواننده بتواند با شفافیت و به سرعت آنها را دنبال کند، قابل تصور نیست. از این رو در یک پروژه علاوه بر ساختار گزارش گرانه، منابع ارجاع حتما بایستی به خوانند معرفی گردد. علاوه بر ارجاعات کلی مانند کتابها، وبسایت های اینترنتی، مجلات و غیره در مواردی که اعداد و ارقامی برای طراحی انتخاب می شود و یا روش تحلیلی خاصی مردود شمرده می شود و نظایر آن، بایستی ارجاعات مستقیم داخل متن آورده شود. مثلا اگر در طراحی یک سازه ضریب اطمینان مشخصی لحاظ می شود بایستی مشخص شود که بر طبق کدام استاندارد، نتایج مقاله و یا تحقیق علمی و یا مطالب مستدل منتشر شده، است.
